Düşüncelerimiz ve Etkileri

Düşünce, soyut bir nesnenin ya da durumun insan zihninde oluşturduğu faaliyet olarak tanımlanmaktadır. İnsanların aynı nesne ya da durumu farklı şekillerde yorumlaması mümkündür. Düşünme stillerimiz hayatımızdaki birçok önemli alanı etkiler, duygularımız ve davranışlarımızı şekillendirir. Geçmişimizdeki bazı yaşantılar, ailevi faktörler, çevresel koşullar ve mizaç nedeniyle bazı zamanlar düşünce hataları yapabilir ve bir olayı gerçeğinden farklı ya da aşırı abartarak/küçümseyerek değerlendirebiliriz. Bu düşünce hatalarının, küçük yaştan itibaren oluşmaya başlaması nedeniyle ailelerin bu konuda bilinçli olması önemlidir.

İnsanların genel olarak yaptığı düşünce hataları; felaketleştirme, keyfi çıkarsama, artıları göz ardı etme, aşırı genelleme, kişiselleştirme, hep ya da hiç biçiminde düşünme, akıl okuma ve duygusal kararlardır. Bu düşünce hatalarını zaman zaman tüm insanlar yaparlar. Fakat bizim için önemli olan bu hataları ne sıklıkta yaptığımız ve hayattaki işlevselliğimizi etkileyip etkilemediğidir.

Düşünce hatalarına sahip çocuklar, kişiler arası ilişkilerde zorlanırlar, hayata karşı çekingen ve güvensiz olabilirler. Akademik yaşantılarda sıkıntılar, sınav kaygısı, okul korkusu gibi durumlar yaşanabilir. İleriki dönemlerde ise tedirgin ve karamsar yapıları nedeniyle iş yaşantısında da uyum sağlamakta da güçlük çekebilirler.

Düşünce Hataları

1. Felaketleştirme: Her zaman en kötü şeyin olacağını farz etme

Örn: Annem eve geç kaldı, kesin başına bir şey geldi.

2. Keyfi çıkarsama: Herhangi bir kanıt olmadan bir yargıya varma

Örn: Duygularımı açıkça ifade edersem insanları kaybederim.

3.Artıları göz ardı etme: Özellikle kendimize dair iyi olan şeyleri filtrelemek

Örn: Hiçbir şeyi doğru yapamıyorum

Örn: Sınavı geçmem sadece şans eseriydi.

3. Aşırı genelleme: Yaşanılan tek bir olaydan sonuç çıkarıp tüm olaylara genelleme

Örn: Bütün aksilikler beni bulur.

4. Kişiselleştirme: İlgili ya da ilgisiz olumsuz durumlara dair kendisini sorumlu tutma

Örn: Beni görmeden geçti, kesin onu kızdırdım.

5. Hep ya da hiç biçiminde düşünme: Deneyimleri aşırı uçlarda, siyah ya da beyaz olarak değerlendirme. İsteği şey tam istediği gibi değilse hiçbir şeydir.

Örn: Tüm dersleri 5 olan bir öğrencinin sadece bir dersi 4 olunca kendini tembel olarak değerlendirmesi

6. Akıl okuma: İnsanların düşüncelerini tahmin etmek ve buna bağlı olarak davranış ve duyguları şekillendirmek

Örn: Saatine baktı, sanırım onu sıktım. Konuşmayı kısa kesmeliyim

7. Duygusal kararlar: Hissettiğim şey gerçektir.

Örn: Gergin hissediyorum, kesin dışarıdan vücudum kaskatı gözüküyordur.

Bu cümleleri çok sık söyleyen çocukların aileleri onlara bir ayna olmalı ve eğer yaşı uygunsa düşünceleri üzerine konuşup alternatif düşünce oluşturması sağlanmalıdır (-Arkadaşım beni sevmediği için selam vermedi. -Başka neden selam vermemiş olabilir?). Eğer kaygı ve olumsuz düşünceler hayattaki işlevselliği bozmaya başlamışsa bir uzmandan destek alınmalıdır.